بررسی دلایل تاخیر ورود سیمان به بورس کالا
اخبار رسیده از صنعت سیمان نشان از رشد ۴ درصدی در تقاضا و مصرف این کالا در ۵ ماهه ابتدای سال ۹۶ دارد. در حالی این خبر از سوی یکی از اعضای انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان منتشر شده که به گزارش سیمان خبر طی روزهای گذشته اخباری مبنی بر عرضه سیمان در بورس کالا از سوی دبیر انجمن سیمان نیز مطرح شد.
دلایل تاخیر ورود این صنعت خاکستری به بورس کالا همواره در هاله‌ای از ابهام قرار داشته و دلایلی ازجمله تمایل نداشتن فعالان این صنعت برای ارائه اطلاعات مالی و شفافیت مالی عنوان می‌شد. از سوی دیگر این فعالان معتقدند در صورتی که سازو‌کارهای لازم برای رونق صنعت سیمان در بورس کالا ایجاد شود، آنها دیگر مقاومت نکرده و تسلیم می‌شوند.
کاهش نرخ سپرده‌های بانکی و بازار سیمان
آمارها نشان‌دهنده رشد ۴درصدی صنعت سیمان است، اما این رشد به دنبال یک عقب‌نشینی آشکار از حجم‌های مصرف قبلی به‌دست آمده است، درواقع یک عقب‌نشینی آشکار و رشدی منفی در سال‌های گذشته داشتیم که درحال‌حاضر این رشد منفی متوقف شده است. رشد مثبت مصرف سیمان در بازار داخلی بیش از بازارهای صادراتی است و صادرات سیمان نسبت به سال گذشته همچنان کاهش داشته است.
احسانفر، مدیرعامل شرکت سیمان زابل با بیان این مطلب درباره ادامه روند رشد تقاضا و مصرف سیمان در ۶ ماهه ابتدای سال ۹۶ گفت: اگر اتفاق خاصی نیفتد، با تثبیت نرخ سپرده‌های بانکی و اجرای این شیوه‌نامه در نظام بانکی، به نظر می‌رسد وجوهی با عنوان سپرده و کسب درآمد بدون ورود به عرصه خطرپذیری در حوزه کسب و کار تزریق شود، در اینکه مقداری از این نقدینگی از نظام بانکی خارج شده و خود را به بقیه بازارها ازجمله مسکن برساند تردیدی وجود ندارد.
وی در پاسخ به اینکه تاثیر کاهش نرخ سپرده‌های بانکی در بازار سیمان چیست، افزود: مقداری از این نقدینگی جذب بازار ارز شده و منجر به افزایش نرخ ارز می‌شود، از سوی دیگر با یکسان‌سازی نرخ ارز، دولت چاره‌ای ندارد جز اینکه نرخ حمایتی را از کف افزایش دهد. وضعیت دو ماه گذشته نرخ ارز هم نشان‌دهنده این است که سیاست دولت افزایش نرخ ارز و نزدیک شدن به بهای کف بازار باشد، که در این مسیر پول‌های خارج‌شده در نظام بانکی هم می‌تواند به عنوان کاتالیزور عمل کرده و محل درآمدی برای مردم باشد. از سوی دیگر همزمان بخشی از این پول جذب بازار طلا و سکه خواهد شد، اگر تحولات بازار را در عرصه بین‌الملل هم درنظر بگیریم و به نوعی پوشش‌دهنده این بازارها باشد، به طور قطع مقداری از این نقدینگی جذب بازار مسکن خواهد شد. بنابراین آن مقداری که جذب این بازار می‌شود می‌تواند بر بازار سیمان اثرگذار باشد. اما به نظر می‌رسد تاثیر قابل توجهی نداشته باشد، مگر اینکه نرخ رشد فعلی را حفظ کند.
این فعال بازار کالایی تاکید کرد: آنچه می‌تواند در بازار سیمان اثرگذاری بیشتری داشته باشد، موضوع جذب سرمایه‌های خارجی و اطمینان‌بخشی به حوزه بازارسرمایه است.
احسانفر با اشاره به رشد صنعت سیمان به‌دنبال رشد تقاضا، تصریح کرد: من با این دیدگاه مخالفم که رشد تقاضا همزمان می‌تواند سود بیشتری برای این صنعت به‌وجود بیاورد؛ رفتارهایی که درحال‌حاضر در صنعت سیمان دیده می‌شود بیانگر این است که اگر برای تقاضای بیشتر ظرفیت‌سازی هم شود، به دلیل تفاوت قابل ملاحظه‌ای که بین مصرف و تولید جریان دارد باعث خواهد شد این روند رقابت منفی، همچنان در صنعت سیمان باوجود تلاش‌های هیات مدیره انجمن و تلاش برای تثبیت نرخ و کاهش تخفیف‌ها وجود داشته باشد. با این حال این تاثیر کافی نبوده و این صنعت از محل افزایش مصرف نتوانسته، در راستای این رشد بهره لازم را برای تدام بقا و حیات خودش ببرد.
وی با بیان اینکه قطار صنعت سیمان همچنان به سمت دره درحال حرکت است، افزود: ادامه این مسیر به همین شکل، جریان ورشکستگی را سرعت می‌بخشد. این موضوع هم در بازار داخلی و هم در بازار صادراتی به چشم می‌خورد، به هر حال در دو ماهه گذشته نرخ ارز بیش از ۱۶۰ تومان افزایش یافت و در کانال۳۹۰۰ تومان قرار گرفت، درحالی که همزمان، کارخانه‌های سیمان هم باید قیمت‌های فروش خود را افزایش می‌دادند، اما برعکس عمل کردند و به دلیل به‌دست آوردن بازار بیشتر و رقابت منفی، قیمت‌ها را کاهش دادند.
این کارشناس بازار به کارخانه‌های سیمان پیشنهاد کرد، برای خروج از گرداب رقابت منفی، با انتخاب سیاست‌های اقتصادی و حضور در بازار در شرایط منفی، با انجام کار کارشناسی تحقیقی در رفتار شرکت‌های بخش‌خصوصی و شرکت‌هایی که به نوعی خصولتی یا خصوصی هستند ( با توجه به منطقه استقرارشان) و بهره‌گیری از حسابرسان رسمی، تا حد زیادی از زیان بیشتر جلوگیری کرده و این نکات را برای جامعه اقتصادی روشن کنند.
ورود به بورس کالا با ابهام
احسانفر درباره ورود سیمان به بورس کالا گفت: در این باره ابهام وجود دارد، نمی‌توان گفت ورود به بورس کالا می‌تواند موثر باشد، شاید سال‌ها قبل ورود به بورس کالا در زمانی که مباحث مربوط به قیمت‌های ثابت و تعیین قیمت از سوی دولت مطرح بود، می‌توانست به این صنعت کمک کند که به اینجا نرسد، اما درحال‌حاضر و در شرایط فعلی و درحالی که میزان تقاضا نسبت به عرضه فوق‌العاده پایین‌تر است، ورود به بورس کالا و انتظار و توقع رقابت در قیمت، توقعی بیش از اندازه است، اما درصورتی که سازوکارهایی تعریف شود که همزمان در بازارهای داخلی و صادراتی، موثر واقع شود (همانطور که مقرر شده در حوزه بازارهای صادراتی از بازارهای خاص شروع شود)، از سوی دیگر به دلیل رقابت منفی که در بازارهای داخلی وجود دارد، خیلی برای ورود به بورس کالا خوشبین نیستم.
هیچ کس به دنبال اجرای نمایش نیست
این فعال حوزه سیمان درباره طرح این موضوع که به نظر می‌رسد ورود سیمان به بورس کالا، بیشتر جنبه نمایشی داشته باشد، گفت: واقعیت این است که هیچ‌کس به دنبال اجرای نمایش نیست، زمانی (از سال ۹۳) این نگاه وجود داشت و همه فعالان این صنعت آماده بودند وارد بورس کالا شوند، حتی در بخش صادراتی، ۱۸ شرکت، بخشی از محموله‌های صادراتی را در بورس عرضه کردند، اما درعمل دیدند بورس هیچ کاری برای این شرکت‌ها انجام نمی‌دهد، به این شکل که این شرکت‌ها خودشان باید مشتری را به سمت بورس هدایت می‌کردند و از طرفی کالا را به بورس ببرند و فقط هزینه‌ای به بورس پرداخت کنند و آخر هم با یک مسیر نادرست به همان جایی که در ابتدا بودند برگردند، این درحالی است که ورود به بورس کالا، باید هم برای تولیدکننده و مصرف‌کننده و از سوی دیگر برای بورس کالا ایجاد انگیزه کرده و اقتصادی باشد.
احسانفر در پاسخ به اینکه آیا سیمان نیز مانند سایر کالاها برای ورود به بورس کالا از معافیت‌های مالیاتی برخوردار می‌شود، افزود: البته کارخانه‌های سیمانی که به دلیل استقرار در مناطق محروم قرار دارند، معاف از مالیات هستند اما اینکه این قضیه تا چه حد ایجاد انگیزه می‌کند، کارخانه‌های سیمان در جریان این موضوع نیستند.
وی افزود: کارخانه‌های سیمان با به‌دست آوردن دو هدف با حضور در بورس کالا موافق هستند، یکی رسیدن به ازدیاد مصرف که به طور قطع با ورود به بورس اتفاق نخواهد افتاد، دیگر اینکه بتوانند با قیمت بهتری سیمان را در بورس عرضه کنند، که به نظر می‌رسد هدف دوم هم با ورود به بورس کالا به‌دست نخواهد آمد، مگر اینکه ورود به بورس کالا و عرضه در آن، با سازوکاری تعریف شود که دستکم هدف دوم را محقق کند.
احسانفر تاکید کرد: البته به نظر می‌رسد در بازار صادراتی با ورود به بورس کالا می‌توان موفق عمل کرد و امیدوارم از جایی به شکل آزمایشی شروع شود تا بتوان آن را توسعه داده و نشان داد که بورس مفید است. البته باوجود شرایطی که در خارج از مرزها وجود دارد و از سوی دیگر رقابت منفی در بازار عراق، باعث شد در بازاری که نزدیک به ۱۲ میلیون تن در سال صادرات داشتیم، این میزان به شدت کاهش پیدا کند و میزان کل صادرات در سال گذشته به ۷ میلیون تن برسد، این درحالی است که کارخانه‌های سیمان فقط برای این کشور ۱۲ میلیون تن صادرات داشتند و کل صادرات سیمان نزدیک به ۲۰ میلیون تن بود. بنابراین ورود به بورس و فروش نداشتن کالا با رقابت منفی که می‌تواند باعث هدر دادن منابع کشور باشد می‌تواند موثر باشد، اما کافی نیست و دولت باید برای فراهم کردن زیرساخت‌های بورس کالا، ورود پیدا کند و دستکم با این کشور که به‌عنوان بزرگترین مصرف‌کننده سیمان کشور به‌حساب می‌آید با بستن عهدنامه‌ای و با ضوابط بورس کالا مانع از رقابت منفی شود.
انتشار اطلاعات مانعی برای ورود به بورس کالا
سیمان پیش از این هم در بورس کالا عرضه می‌شد و مورد معامله قرار می‌گرفت. اینکه ورود دوباره سیمان به بورس کالا، اتفاق خوبی باشد یا نه، یک مبحث است و رشد معاملات در این صنعت موضوع دیگری است.
محمدمهدی رفیعی مدیر کالایی یک کارگزاری و فعال بازارسرمایه با بیان این مطلب درباره پیشینه فعالیت صنعت سیمان گفت: زمانی در دوره ریاست جمهوری زنده‌یاد هاشمی و بعد از جنگ، یکی از خلأهای بزرگ کشور، صنعت سیمان بود، بعد از راه‌اندازی چند کارخانه سیمان و دادن مجوزها، تعدادی از کارخانه‌ها شروع به تولید سیمان کردند. تا پیش از آن سیمان به شکل سهمیهبندی و از طریق عاملان فروش سیمان به فروش می‌رفت و افرادی که مجوز فروش مصالح ساختمانی داشتند، سهمیه سیمان هم داشتند و سیمان را با نرخ دولتی می‌گرفتند و موظف بودند با درصدی سود، در بازار بفروشند، اما متاسفانه اینگونه نشد و ثروت بیشتری برای عده‌ای خاص با عنوان دارندگان مجوز فروش مصالح ساختمانی، به‌دست آمد.
وی افزود: هنوز نشانه‌هایی از آن وضعیت و شرایط دیده می‌شود؛ با زیاد شدن کارخانه‌های سیمان و ازدیاد تولید، قیمت‌ها به سمت تعادل پیش رفت و مانند گذشته کمبود سیمان نداشتیم که نیاز به سهمیهبندی باشد. پس عاملی که تعیین‌کننده بود، متغیر عرضه بود، الان این متغیر به نقطه‌ای رسیده که از میزان مصرف کشور جلو زده و کارخانه‌های سیمان به دنبال این هستند که سعی کنند برای خودشان بازاری ایجاد کنند، اگر بازار داخلی نشد، بازارهای صادراتی رونق بگیرد. وی افزود: متاسفانه به دلایل مختلف در بازارهای صادراتی سیمان موفق نبوده‌ایم، شاید اصلی‌ترین دلیل هم، وجود عاملی به‌نام فناوری باشد، فناوری سیمان کشور به حدی نیست که بهره‌وری را بالا ببرد و باعث شود ارزش افزوده‌ای برای کشور ایجاد کرده و موجب شود در بازارهای خارجی رقابت کنیم.
این فعال کالایی افزود: با این شرایط اتفاقی که افتاده این است که برخی از این کارخانه‌ها به سمت خام‌فروشی و فروش کلینکر رو آورده‌اند و فروش این ماده یعنی انتقال دادن ارزش افزوده تولید سیمان از داخل به خارج از کشور و این موضوع یکی از راحت‌ترین کارهایی است که می‌شود در صنعت و تجارت انجام داد.
وی ادامه داد: بنابراین موضوع مهم این است که سرمایه‌گذاری در حجم زیادی انجام شده و در این زمینه خلأ وجود ندارد اما مشکل بزرگ در اینجا بازار است و این مهارت باید به سمت بازار سوق پیدا کند. یکی از دلایلی که شرکت‌های سیمانی یا هر شرکت دیگری تمایل ندارد در بازارهای داخلی در بورس کالا فعالیت داشته باشد، این است که اطلاعات منتشر می‌شود، اینکه یک کارخانه چقدر در بورس عرضه کرده، چقدر تقاضا داشته، چقدر فروش داشته و به چه نرخی فروش رفته و شرایط معاملات چطور بوده است. رفیعی تاکید کرد: کارخانه‌ها تمایلی ندارند که این شفافیت در اطلاعات اتفاق بیفتد. البته ادامه این مسئله در بازار هم وجود دارد، به این معنی که اگر کارخانه‌‌ای در بازار ضعف داشته باشد، در بخش معاملات هم پنهان‌کاری می‌کند. دولت سرمایه‌گذاری کرده، خاک خوب برای تولید سیمان داریم، منابع گسترده‌ای برای سیمان داریم، زمینه و شرایط لازم را داریم اما در قسمت فروش مشکل داریم.
وی افزود: بخشی از این معضل به وزارت اقتصاد و دارایی و بخش دیگر به انتظارهایی که تولیدکنندگان از قدیم داشتند ارتباط دارد، آنها سود رایگان و راحت و بی‌دغدغه می‌خواهند، می‌خواهند بفروشند و مالیات ندهند، از سوی دیگر وزارت اقتصاد و دارایی محاسبه‌های دقیقی از عملکرد این شرکت‌ها و هر شخص در درست ندارد، به شکل فله‌ای عمل می‌کند و گاهی مالیات‌ها را به شکل علی‌الراس تعیین می‌کند و گاه به طور دقیق نمی‌تواند افراد را شناسایی کرده و مالیات بگیرد. این کارشناس کالایی درباره نقش بورس کالا برای جذب شرکت‌های سیمانی به بورس گفت: اگر از بین همه شرکت‌های تولیدکننده سیمان، فقط تعداد اندکی از شرکت‌های سیمانی، وارد بورس کالا شوند، به این معنی است که عملکرد این شرکت‌ها و بورس کالا را زیر سوال برده‌ایم.
اینطور نباشد که تعدادی شرکت به بورس بیایند و تعدادی زیادی حضور نداشته باشند. ورود به بورس کالا، معافیت مالیاتی دارد، پس شرایط باید به نحوی باشد که شرکت‌هایی که وارد بورس کالا نمی‌شوند، وزارت اقتصاد و دارایی مطلع باشد که این شرکت‌ها چه کالایی، به چه کسی و به کجا فروخته‌اند، در این صورت، همان اتفاقی که در بورس کالا می‌افتد خارج از آن هم دیده می‌شود و در این صورت دیگر انگیزه‌ای برای عرضه در خارج از بورس کالا وجود نخواهد داشت.
منبع: گسترش صمت – گزارش از: مهکامه علیقلی
